یدید پتاسیم یک متال هالید است که بسیار متنوع است و در داروها، مواد شیمیایی و مکمل های غذایی استفاده می شود. یدید پتاسیم برای گیاهان آبزی سمی است و یک عامل تحریک کننده پوست و چشم در انسان است. بزرگترین صادر کننده یدید پتاسیم هند است و پس از آن برزیل، پرو، مکزیک، ویتنام و روسیه قرار دارند.
این ترکیب بیشتر در زمینه درمان مشکلات تیروئید و خطرات آلودگی رادیواکتیو استفاده می شود. با این حال، این ماده شیمیایی محبوب طیف کاربرد بسیار گسترده تری دارد. در ادامه با خلاصه ای از حقایق کلیدی درباره یدید پتاسیم، خواص و کاربردهای آن آشنا خواهیم شد.
یدید پتاسیم یا Kl چیست؟
اگرچه یدید پتاسیم در اوایل قرن نوزدهم اختراع شد، اما تنها پس از فاجعه سال 1986 در نیروگاه هسته ای چرنوبیل مورد توجه قرار گرفت. این محصول که به اختصار Kl یا نام Kalii iodidum یا Kalium iodatum نامیده می‌شود، یکی از اجزای لوگول ید است که از اثرات ایزوتوپ های رادیواکتیو مضر ید جلوگیری می کند.
یدید پتاسیم یک ماده شیمیایی معدنی است که به عنوان نمک پتاسیم اسید هیدرویدیک نیز شناخته می شود. این ترکیب در شرایط آزمایشگاهی عمدتاً برای صنعت داروسازی به عنوان یک افزودنی به داروها، پمادها، مایعات و مکمل های غذایی تولید می شود.
فرآیند تولید یدید پتاسیم
یدید پتاسیم از هیدروکسید پتاسیم تولید می شود. بدین ترتیب که محلول گرم هیدروکسید پتاسیم اشباع شده با یدید واکنش می دهد. در این واکنش شیمیایی، یدات پتاسیم و آب به دست می آیند، سپس تحت فرآیندهای جداسازی قرار می گیرند تا یدید پتاسیم به دست آید.
خواص فیزیکی و شیمیایی یدید پتاسیم
یدید پتاسیم یک ماده شیمیایی بی بو، غیر قابل اشتعال و محلول در آب با طعم تلخ است. این ترکیب به شکل کریستال های سفید ریز و شفاف در دسترس است.
- چگالی یدید پتاسیم 3.12 گرم بر سانتی متر مکعب است.
- نقطه ذوب یدید پتاسیم 681 درجه سانتیگراد و نقطه جوش آن 1323 درجه سانتیگراد است.
- وزن مولکولی آن 166 گرم بر مول است.
- یدید پتاسیم در اتانول و گلیسرول حل می شود.
محلول یدید پتاسیم تغییر شرایط محیطی را به خوبی تحمل نمی کند. هنگامی که بیش از حد گرم می شود و در معرض رطوبت قرار می گیرد، باعث خوردگی فلزات و تولید اکسیدهای هیدروژن و نیتروژن مضر می شود. پس از حل شدن در آب یا تبخیر، محلول Kl خاصیت خورندگی نشان می دهد و پوست، مخاط بینی و چشم ها را تحریک می کند. این ماده سیستم گوارش را مختل می کند و باعث ایجاد طیفی از مشکلات گوارشی می شود.
کاربرد یدید پتاسیم در پزشکی
امروزه یدید پتاسیم به طور گسترده در بسیاری از صنایع استفاده می شود. این ترکیب در درجه اول برای تولید داروها، مایعات ضدعفونی کننده و مکمل های غذایی (لوگول ید) استفاده می شود. یدید پتاسیم به عنوان یک فرآورده دارویی اثرات همه جانبه ای بر بدن انسان دارد:
- از تیروئید محافظت می کند.
- دارای اثر ضد التهابی است.
- اثر خلط آور دارد
- به درمان اسپورتریکوزیس، عفونت قارچی پوست کمک می کند
وقتی یدید پتاسیم بیش از حد مصرف شود، تأثیر نامطلوبی بر بدن انسان می گذارد؛ می تواند باعث تورم، حالت تهوع و واکنش های آلرژیک شود. بنابراین، قبل از شروع درمان یدید پتاسیم، مشورت با پزشک یا داروساز الزامی است.
سایر کاربردهای یدید پتاسیم
- ید زایی نمک سفره
- تصفیه آب آشامیدنی
- آنالیزهای شیمیایی کمی (معروف به تیتراسیون)
- تجزیه و تحلیل فیزیکی (طیف سنجی)
- تجزیه و تحلیل کیفی محصولات غذایی
- تولید امولسیون عکاسی حساس به نور
ید لوگول - محلولی از یدید پتاسیم
در سال 1829، ژان لوگول، محقق و پزشک فرانسوی، دستور العملی برای محلول آبی یدید پتاسیم (Solutio Iodi aquosa) ایجاد کرد که امروزه تحت نام ید لوگول هنوز کار می کند. ژان لوگول کشف کرد که ترکیب آب مقطر، ید و یدید پتاسیم تأثیر بسیار مفیدی بر بیماران کم کاری تیروئید دارد و عملکرد تیروئید را بهبود می بخشد. همچنین قرار بود تجویز منظم این مایع از این اندام حساس در برابر تشعشعات سرطان زا محافظت کند.
امروزه ید لوگول در مقیاس صنعتی به عنوان یک داروی محبوب و همچنین به عنوان یک عامل ضد عفونی کننده و ضد باکتری ساخته می شود. با این حال، اثر مفید مایع تنها با دوز مناسب قابل دستیابی است.
بازار خرید و فروش یدید پتاسیم
بر اساس درجه صنعتی، تخمین زده می شود که صنعت داروسازی بر بزرگترین بازار در سال 2020 تسلط داشته باشد و پیش بینی می شود در دوره پیش بینی آینده با CAGR 7.0 درصد رشد کند. 42.2 درصد از کل بازار را بخش داروسازی به خود اختصاص داده است.