بنزن یک هیدروکربن معطر و یک ترکیب آلی است که از نفت خام از طریق فرآیندهای پالایشگاهی استخراج می شود. بنزن مایعی شفاف، بی رنگ و بسیار قابل اشتعال با بوی شیرین و نفتی است. نقطه جوش 176.2 درجه فارنهایت (80.1 درجه سانتیگراد)، نقطه ذوب 42 درجه فارنهایت (5.5 درجه سانتیگراد) و چگالی 0.8765 گرم در میلی لیتر است. این ماده عمدتا به عنوان یک واسطه شیمیایی در تولید سایر مواد شیمیایی مورد استفاده قرار می گیرد.

مشتقات بنزن

بنزن دارای فرمول مولکولی C6H6 است. این ترکیب یک حلقه شش ضلعی است که در آن هر کربن به یک اتم هیدروژن متصل است و سه پیوند دوگانه متناوب در حلقه وجود دارد. حلقه بنزن تمایل به واکنش های جایگزینی الکتروفیلی دارد. این مسئله منجر به تشکیل تعداد زیادی مشتقات بنزن می شود که در آن یک یا چند هیدروژن با گروه های عاملی دیگر جایگزین می شود.

هیدروکربن های آروماتیک همگی دارای تغییراتی از شش کربنه سازی پایه بنزن هستند. به عنوان مثال، جایگزینی یک هیدروژن در حلقه با یک اتم کلر، منجر به تشکیل کلروبنزن می شود. ترکیب دو حلقه بنزن با یکدیگر منجر به تشکیل نفتالین می شود، در حالی که ترکیب سه حلقه بنزن منجر به تشکیل آنتراسن می شود و هزاران مشتق دیگر بنزن شناخته شده است.

کاربرد بنزن و مشتقات بنزن

بنزن یکی از پرمصرف ترین مواد پتروشیمی مورد استفاده در صنعت است. بنزن و مشتقات آن عمدتاً به عنوان مواد اولیه در تولید مواد شیمیایی مختلف استفاده می شود. آلکیل بنزن، کلروبنزن، کومن، تولوئن، اتیل بنزن، سیکلوهگزان، آنیلین، نیتروبنزن و فنل نمونه هایی از مشتقات مهم بنزن هستند.

همچنین برای ساخت انیدرید مالئیک و به عنوان حلال استفاده می شوند. یکی از مشتقات اصلی بنزن، اتیل بنزن، یک خوراک مهم استایرن است. این ترکیب ماده اولیه مهمی برای تولید مواد شیمیایی (مانند رنگ‌ ها و پوشش‌ ها، فوم ‌ها و فیلم‌ ها و غیره) است که سپس در صنایع مختلفی مانند ساخت و ساز ساختمانی، نساجی، برق و الکترونیک و خودروسازی استفاده می شود.

این ترکیب در تولید لاستیک مصنوعی، مواد شیمیایی، پلاستیک و سایر موادی که به طور گسترده در انواع صنایع نهایی استفاده می شود،بکار می رود. به عنوان حلال و رنگ پاک کن در صنایع برق و الکترونیک کاربرد دارد. همچنین، از آن برای ساخت انواع پلاستیک های مرکب مانند رزین های فنولیک استفاده می شود.

خطرات بنزن و مشتقات بنزن

اثرات مزمن قرار گرفتن در معرض بنزن به غلظت ترکیبی که فرد در معرض آن قرار دارد، طول مدت قرار گرفتن در معرض و عوامل فردی مانند سن و سلامت عمومی بستگی دارد. جدی ترین عوارض مربوط به سیستم گردش خون است. بنزن با تولید طبیعی سلول های خونی در مغز استخوان تداخل می کند و اثرات مختلفی ایجاد می کند. این اثرات ممکن است منجر به کاهش هر یک از سه سلول اصلی خون، گلبول های قرمز (گلبول های قرمز)، لکوسیت ها (گلبول های سفید) و ترومبوسیت ها (پلاکت ها) یا هر ترکیبی از این سه شود. اگر قرار گرفتن در معرض بنزن متوقف شود، این فرآیند برگشت‌پذیر است، اما اگر تماس برای مدت طولانی ادامه یابد، ممکن است منجر به کمبود دائمی تولید سلول‌ های خونی شود.

تصور می‌ شود که اثر بنزن بر تولید سلول ‌های خونی اثرات مضری بر سیستم ایمنی نیز دارد. مطالعات بر روی انسان و حیوانات آزمایشی نشان داده است که قرار گرفتن در معرض بنزن منجر به کاهش تعداد لکوسیت ها و آنتی بادی های مورد استفاده توسط سیستم ایمنی برای مبارزه با بیماری می شود. بنزن و برخی از مشتقات بنزن سرطان زا هستند و نه تنها برای سلامت انسان بلکه برای محیط زیست نیز مضر هستند.